مدل شخصیت پنج عاملی نئو Big 5 Personality Traits

پنج ویژگی شخصیتی بزرگ، که گاهی اوقات به عنوان “مدل شخصیت پنج عاملی” یا “OCEAN” شناخته می شود، مجموعه ای از پنج ویژگی منحصر به فرد است که برای مطالعه شخصیت استفاده می شود. این نظریه از اواسط دهه 1980 به بعد در نظریه ویژگی های روانشناختی توسعه یافته است.

با شروع از دهه 1990، این نظریه پنج عامل و ده ارزش را شناسایی کرد. هر یک از پنج عامل به طور مقایسه ای با دو مدل از ارزش‌های شناسایی شده تقسیم می شوند. این عوامل و ارزش‌ها به شرح زیر است:

۱- ویژگی شخصیتی روان‌نژندی یا روان‌رنجوری یا عصبیت یا Neuroticim که شامل ارزش‌های (حساس و عصبی در برابر انعطاف پذیر و با اعتماد به نفس ) است.

۲- ویژگی شخصیتی برونگرایی یا Extraversion که شامل ارزش‌های (خوش‌مشرب و پرانرژی در برابر فردگرا و کم‌ حرف)

۳- ویژگی شخصیتی گشودگی ذهنی به تجربیات یا بازبودن ذهن نسبت به تجربه جدید یا Openness to Experience که شامل ارزش‌های (اختراع و کنجکاوی در برابر ثبات و محافظه کاری)

۴- ویژگی شخصیتی توافق پذیری یا Agreeableness که شامل ارزش‌های (دوستانه و دلسوزانه در برابر انتقادگر و منطقی)

۵- ویژگی شخصیتی وجدانی بودن یا Conscientiousness که شامل ارزش‌های (کارآمدی و سازماندهی شده در برابر غیرمعقول و بی دقت)

این تداعی ها پنج بعد گسترده شخصیتی را پیشنهاد می کنند که در زبان‌های مختلف برای توصیف شخصیت، خلق و خو و روان انسان استفاده می شود.

در طبقه بندی زیرمجموعه‌های مدل نئو هر عامل اصلی پیشنهادی، تعدادی از عوامل اولیه مرتبط و خاص تر زیر مجموعه خود دارد.
به عنوان مثال، برون گرایی معمولاً با ویژگی هایی مانند صمیمت،جمع گرایی، قاطعیت،فعالیت، هیجان خواهی و احساسات مثبت را همراه است. این صفات سیاه و سفید نیستند، بلکه در راستای یک طیف قرار می گیرند.

هر یک از پنج ویژگی شخصیتی نئو شامل دو جنبه مجزا، اما همبسته است که سطحی از شخصیت را در بر می‌گیرند، این ده ویژگی بالاتر از مقیاس‌های ۳۰ گانه زیرشاخه شخصیتی قرار دارند.
این جنبه ها به صورت زیر مشخص می شوند:
نوسانات و کناره گیری برای روان‌نژندی . Volatility and Withdrawal

اشتیاق و قاطعیت برای برونگرایی Enthusiasm and Assertiveness

عقل و گشودگی برای باز بودن ذهنی به تجربه. Intellect and Openness

شفقت و ادب برای توافق. Compassion and Politeness

سخت کوشی و نظم برای وظیفه شناسی. Industriousness and Orderliness

کاربرد شخصیت شناسی مدل پنج عاملی نئو در مباحث مدیریت منابع انسانی و فرآیندهای جذب و استخدام

محققان مدت‌ها پیشنهاد کرده‌اند که وقتی بین ویژگیهای شخصیتی افراد و شغل آنها همسویی وجود داشته باشد، کار به احتمال زیاد برای فرد رضایت بخش و برای جامعه مفید است.
برای مثال، برنامه‌نویسان و متخصصین نرم‌افزار عموماً برای تجربه انواع فعالیت‌های جدید بازتر بودند، از نظر فکری کنجکاو بودند، تمایل داشتند به نمادها و انتزاع‌ها فکر کنند، و تکرار را خسته‌کننده می‌دانستند. این موضوع نشان می‌دهد این افراد هرچقدر نمرات بالاتری در ویژگی شخصیتی بازبودن ذهنی Opeenes to Experence داشته باشند آنها شادتر و موفق‌تر در انجام کارهای سازمانی خود خواهند بود.

اعتقاد بر این است که پنج ویژگی اصلی نئو پیش بینی کننده نتایج عملکرد آینده به درجات مختلف هستند.
جنبه‌های خاص پنج ویژگی اصلی شخصیتی نئو نیز به عنوان شاخص‌های موفقیت در محل کار تصور می‌شود، و هر جنبه فردی می‌تواند نشانه دقیق‌تری از ماهیت یک فرد ارائه دهد.
وجوه صفات مختلف برای مشاغل مختلف مورد نیاز است. به عنوان مثال، کسانی که در موقعیت های مواجهه با مشتری خوب عمل می‌کنند (مثال شغل فروش در محصولات تند مصرف FMCG) ، معمولاً برونگرا هستند و نمرات بالا در ویژگی‌های زیرشاخه شخصیتی صمیمت و احساسات مثبت دارند.
وظیفه شناسی رابطه مثبتی با همه اشکال عملکردهای شغلی و کاری دارد. افراد با نمرات بالا در وظیفه شناسی دارای اثربخشی رهبری بالاتر و رفتارهای انحرافی کمتری هستند.
روان‌نژندی با تمام اشکال عملکرد شغلی و کاری ارتباط منفی دارد. این امر نشان می‌دهد افرادی که نمرات بالایی در این ویژگی شخصیتی دارند رفتارهای مخاطره آمیز زیادی در سازمان از خود بروز می‌دهند.

کاربرد شخصیت شناسی مدل پنج عاملی نئو در مباحث ارتباطات احساسی و روابط عاطفی

۱- شرایط در زوج‌های در حال آشنایی (قبل از ازدواج) : بر اساس آزمون‌ خوداظهاری فرم بلند پنج عاملی نئو، کیفیت رابطه با روان رنجورخویی از طرف شریک زندگی رابطه منفی دارد و با وظیفه شناسی توسط خود و شریک ارتباط مثبت دارد.

۲- شرایط در زوج‌های در حال شرایط نامزدی: بر اساس آزمون‌ خوداظهاری فرم بلند پنج عاملی نئو، کیفیت رابطه در میان افرادی که از نمرات بالایی در باز بودن ذهنی، توافق پذیری و وظیفه شناسی داشتند، بالاتر بود.
کیفیت رابطه در میان افرادی که نمرات بالایی در برونگرایی و توافق بودن داشتند هم بالاتر بود.
کیفیت رابطه با نمرات بالا در روان‌نژندی توسط خود و شریک رابطه منفی داشت.

۳-شرایط در زوج‌های متاهل در حال زندگی مشترک: بر اساس آزمون‌ خوداظهاری فرم بلند پنج عاملی نئو، کیفیت رابطه در میان افرادی که نمرات بالاتری در برونگرایی و توافق پذیری داشتند با سطوح بالای کیفیت روابط مرتبط بود و همچنین رابطه منفی بین نمرات بالا در روان‌نژندی و رابطه عاطفی موفق وجود داشت.

کاربرد شخصیت شناسی مدل پنج عاملی نئو در مباحث الگوهای و گرایش‌های سیاسی

مدل شخصیت پنج بزرگ در مطالعه روانشناسی سیاسی نیز کاربرد دارد. مطالعات ارتباط بین پنج ویژگی بزرگ شخصیتی و هویت سیاسی را پیدا کرده اند. در چندین مطالعه مشخص شده است که افرادی که نمره بالایی در وظیفه شناسی دارند، به احتمال زیاد دارای هویت سیاسی جناح راست هستند.
در طرف مقابل این طیف، یک همبستگی قوی بین نمرات بالا در گشودگی به تجربه و ایدئولوژی چپ‌گرا شناسایی شده است.